چگونه می توان دیابت را با اصلاح سبک زندگی درمان کرد؟ - مجله اندیشه

بر اساس آمارهای سازمان بهداشت جهانی (WHO)، در سال 2014 تقریبا 8/5 درصد بزرگسالان بالای 18 سال به دیابت مبتلا بودند. بعلاوه در سال 2019 دیابت علت اصلی مرگ 1/5 میلیون نفر بود و 48 درصد کل مرگ و میرهای ناشی از این بیماری قبل از 70 سالگی رخ داد.

چه از دارو برای کنترل قند خون بهره ببرید و چه احتیاجی به این کار نداشته باشید، سبک زندگی نقش مهمی در درمان دیابت دارد. بیمارانی که رژیم غذایی سالم دارند، به طور منظم ورزش می نمایند و از تناسب اندام برخوردار هستند، کمتر از سایر افراد مبتلا به دیابت به عوارض جبران ناپذیر این بیماری مبتلا می شوند.

چرا کنترل قند خون مهم است؟

دیابت عوارض زیادی دارد. اگر قند خون بیماران دیابتی به خوبی کنترل نگردد، خطر بروز عوارض افزایش می یابد. در نهایت، ممکن است بیماری به قدری پیشرفت کند که باعث ازکارافتادگی گردد یا حتی تهدید نماینده حیات باشد. عوارض احتمالی عبارتند از:

• بیماری های قلبی-عروقی شامل حمله قلبی، سکته مغزی و تنگ شدن شریان ها (آترواسکلروز)
• آسیب عصبی (نوروپاتی دیابتی) که باعث گزگز، بی حسی، سوزش یا درد پاها می گردد.
• آسیب دیدگی اعصاب دستگاه گوارش که با حالت تهوع، استفراغ، اسهال یا یبوست همراه است.
• مسائل کلیوی
• مسائل مربوط به چشم که ممکن است به نابینایی منجر شوند.
• مسائل پوستی از جمله عفونت های باکتریایی و قارچی
• اختلال شنوایی
• اختلال نعوظ
• بیماری آلزایمر
• افسردگی

در بیماران دیابتی، کنترل قند خون بدون پایش منظم آن امکان پذیر نیست. در صورت ابتلا به این بیماری باید در طول روز چند بار قند خون خود را با استفاده از گلوکومتر (دستگاه تست قند خون) مقدار بگیرید و مقادیر آن را ثبت کنید. این کار به پزشک یاری می نماید که تاثیر عوامل مختلف (شامل رژیم غذایی، ورزش، دارو و…) را روی قند خون آنالیز کند و در صورت لزوم برنامه درمانی شما را تغییر دهد.

در حال حاضر، گلوکومترهای مختلفی در بازار وجود دارد که از نظر امکانات و دقت مقدار گیری با هم متفاوت هستند. دستگاه تست قند خون دیابان به علت سهولت استفاده و دقت بالا یکی از برترین گزینه ها محسوب می گردد. این دستگاه دارای قابلیت اتو کدینگ (Auto Coding) است و کد نوار تست قند خون را به شکل اتوماتیک تشخیص می دهد. بنابراین، احتیاج نیست کد را به صورت دستی وارد کنید.

علاوه بر این، گلوکومتر دیابان به وسیله اسکن صفحه نمایش به طور اتوماتیک به اپلیکیشن سیناکر متصل می گردد. درنتیجه، می توانید به یاری این اپلیکیشن شرایط سلامتی خود را در درازمدت در قالب نمودارهای هفتگی و ماهانه آنالیز و آن ها را برای پزشک ارسال کنید. اپلیکیشن سیناکر که شعار و هدف نهایی آن مدیریت هوشمند سلامتی است، به یادآور دارو و انسولین هم مجهز است.

رژیم غذایی چه نقشی در کنترل قند خون دارد؟

قند خون شما از کربوهیدرات موجود در غذاها منشاء می گیرد. غذاهای پرکربوهیدرات عبارتند از: شیرینی جات، نوشابه های گازدار، نان، ماکارونی و برنج سفید. هر چقدر کربوهیدرات بیشتری مصرف کنید، سطح قند خون شما بالاتر می رود. چه به دیابت نوع 1 مبتلا باشید و چه دیابت نوع 2 داشته باشید، انتخاب صحیح مواد غذایی گام مهمی برای کنترل وزن و تنظیم قند خون است. وقتی وزن و قند خون خود را کنترل می کنید، احتمال ابتلا به مسائل ناشی از دیابت کمتر می گردد.

رژیم غذایی واحدی برای تمام افراد مبتلا به دیابت وجود ندارد. چرا که برنامه غذایی باید با در نظر گرفتن موارد زیر تنظیم گردد:

• داروهایی که مصرف می کنید.
• وزن بدن
• سایر بیماری هایی که به آن ها مبتلا هستید.
• سبک زندگی و سلیقه شما
• اهداف شما

با این حال، در همه برنامه های غذایی تنظیم شده برای دیابت روی خوردن غذاهای سالم تاکید می گردد. رژیم غذایی بیماران دیابتی باید از خوراکی های زیر تشکیل شده باشد:

• میوه ها و سبزیجات
• غلات کامل مانند برنج قهوه ای، کینوا، جو دوسر و نان سبوس دار
• پروتئین ها مانند گوشت بدون چربی، مرغ، بوقلمون، ماهی، تخم مرغ و حبوبات
• لبنیات بدون چربی یا کم چرب شامل شیر، ماست و پنیر

از سوی دیگر، برای اینکه قند خون تحت کنترل باشد، باید مصرف غذاها و نوشیدنی های پرکربوهیدرات کاهش پیدا کند. این غذاها عبارتند از:

• غذاهای شیرین مانند آبنبات، کلوچه، کیک، بستنی و کمپوت میوه
• نوشیدنی های حاوی قند افزوده مانند آبمیوه صنعتی، نوشابه گازدار، نوشیدنی ورزشی یا نوشیدنی انرژی زا
• برنج سفید، نان بدون سبوس و ماکارونی تهیه شده با آرد سفید
• سبزیجات نشاسته ای مثل سیب زمینی و ذرت

علاوه بر این، ممکن است لازم باشد اندازه چربی و نمک هم در رژیم غذایی محدود گردد.

چگونه ورزش به بیماران دیابتی یاری می نماید؟

بدون شک نمی توان مزایای ورزش را برای بیماران دیابتی نادیده گرفت. ورزش به کنترل وزن، کاهش فشار خون، کاهش تری گلیسیرید و کلسترول بد (LDL)، افزایش کلسترول خوب (HDL)، تقویت عضلات و استخوان ها و کاهش اضطراب یاری می نماید. به علاوه، سطح قند خون را کاهش می دهد و واکنش سلول ها را نسبت به انسولین بهبود می بخشد. در تحقیقات صورت گرفته روی بیماران دیابتی:

• ورزش HbA1c (میانگین قند خون طی 2 تا سه ماه گذشته) را 0/7 درصد کاهش داد.
• ورزش هوازی و ورزش مقاومتی هر 2 به یک مقدار در کاهش HbA1c موثر بودند.
• افراد مبتلا به دیابت که حداقل 2 ساعت در هفته پیاده روی می کردند، نسبت به همتایان کم تحرک خود، کمتر در معرض خطر مرگ ناشی از بیماری قلبی قرار داشتند.
• در زنان مبتلا به دیابت که حداقل چهار ساعت در هفته ورزش میانه (از جمله پیاده روی) یا ورزش شدید انجام می دادند، نسبت به کسانی که ورزش نمی کردند، خطر ابتلا به بیماری قلبی 40 درصد کمتر بود.

چند نکته مهم درباره ورزش کردن بیماران دیابتی

ورزش به کنترل قند خون یاری می نماید، اما در بیماران دیابتی با چالش های زیادی همراه است. به طور کلی، برترین زمان برای ورزش کردن یک تا سه ساعت پس از غذا خوردن است، یعنی زمانی که سطح قند خون احتمالا بالا است. با این حال، همواره باید درباره فعالیت بدنی مناسب خود با پزشک مشورت کنید و قبل و بعد از ورزش و در حین آن قند خون خود را با دستگاه ی تست قند خون مقدار بگیرید. این کار واکنش بدن شما را به ورزش نشان می دهد و از نوسانات بالقوه خطرناک قند خون جلوگیری می نماید.

1. قبل از ورزش

اگر انسولین می زنید یا از داروهایی استفاده می کنید که می توانند باعث افت قند خون شوند، 15 تا 30 دقیقه قبل از ورزش قند خون تان را مقدار گیری کنید. چنانچه برای کنترل قند خون دارو مصرف نمی کنید یا داروهای شما باعث افت شدید قند خون نمی شوند، احتمالا به این کار احتیاج ندارید. با این حال، نظر پزشک خود را بپرسید. قند خون قبل از ورزش به صورت زیر طبقه بندی می گردد:

• کمتر از 100 میلی گرم در دسی لیتر: قند خون شما برای ورزش کردن بسیار پایین است. قبل از آغاز تمرین، یک میان وعده کوچک حاوی 15 تا 30 گرم کربوهیدرات بخورید (مانند آبمیوه، میوه یا قرص گلوگز).
• 100 تا 250 میلی گرم در دسی لیتر: می توانید ورزش را آغاز کنید. برای بیشتر افراد، این محدوده ایمن تلقی می گردد.
• 250 میلی گرم در دسی لیتر یا بالاتر: قند خون شما برای ورزش کردن بیش از حد بالا است. قبل از ورزش، ادرار را از نظر وجود کتون آزمایش کنید. کتون ها در اثر تجزیه چربی های بدن فراوری می شوند و وجود آن ها نشان دهنده کمبود انسولین است. در صورت بالا بودن کتون ادرار، قبل از آغاز ورزش، قند خون خود را اصلاح کنید و منتظر بمانید تا آزمایش ادرار عدم وجود کتون را نشان دهد.

2. در حین ورزش

اگر قصد دارید یک تمرین طولانی مدت داشته باشید، قند خون خود را هر 30 دقیقه چک کنید؛ به خصوص اگر در حال اجرا یک فعالیت نو هستید یا شدت و مدت تمرین را افزایش داده اید. در موارد زیر ورزش را متوقف کنید:

• رسیدن قند خون به 70 میلی گرم در دسی لیتر یا کمتر
• احساس لرزش، ضعف یا گیجی

برای بالا بردن سطح قند خون تان چیزی بخورید یا بنوشید که تقریبا 15 گرم کربوهیدرات داشته باشد، مانند:

• قرص گلوکز (برچسب را آنالیز کنید تا ببینید چه اندازه کربوهیدرات دارد)
• نصف لیوان (118 میلی لیتر) آبمیوه
• نصف لیوان (118 میلی لیتر) نوشابه معمولی (غیررژیمی)
• آبنبات (برچسب محصول را برای اطلاع از اندازه کربوهیدرات آنالیز کنید)

بعد از 15 دقیقه دوباره قند خون خود را چک کنید. اگر هنوز خیلی پایین است، 15 گرم کربوهیدرات دیگر بخورید و 15 دقیقه بعد دوباره قند خون تان را مقدار بگیرید. در صورت احتیاج، این کار را تکرار کنید تا قند خون به حداقل 70 میلی گرم در دسی لیتر برسد.

3. بعد از ورزش

قند خون خود را به محض تمام شدن ورزش و چند بار بعد از آن چک کنید. هر چقدر تمرین شما سنگین تر باشد، قند خون تان برای مدت زمان بیشتری تحت تاثیر قرار می گیرد. خوردن میان وعده بعد از تمرین به جلوگیری از افت قند خون یاری می نماید. اگر قند خون تان بعد از ورزش بیش از حد پایین بود، میوه، آبمیوه یا قرص گلوکز بخورید.

چه ارتباطی بین چاقی و دیابت وجود دارد؟

چاقی احتمال ابتلا به دیابت را افزایش می دهد و کنترل قند خون را در بیماران دیابتی سختتر می نماید. شواهد نشان می دهد که که احتمال ابتلا به دیابت نوع 2 در افراد چاق تقریبا 10 برابر بیشتر از افراد دارای وزن میانه است.

چربی اضافی بدن، به ویژه در اطراف شکم، به التهاب مزمن منجر می گردد. محققان معتقدند که التهاب باعث مقاومت به انسولین می گردد. این اصطلاح به شرایطی اطلاق می گردد که سلول های بدن به خوبی به انسولین پاسخ نمی دهند و نمی توانند به راحتی قند خون را جذب نمایند. درنتیجه، پانکراس مجبور است انسولین بیشتری فراوری کند تا قند خون را در محدوده سالم نگه دارد. اما با گذشت زمان، توانایی آن کاهش می یابد و در نهایت قند خون بالا می رود.

بیمارانی هم که دیابت در آن ها تشخیص داده شده است، از عوارض چاقی در امان نیستند. در صورت ابتلا به چاقی، توصیه می گردد به یاری رژیم غذایی متعادل و ورزش منظم برای کاهش وزن اقدام نمایند. فواید کاهش وزن برای بیماران دیابتی شامل موارد زیر است:

• کاهش مقاومت به انسولین که این امر کنترل قند خون را آسان تر می نماید.
• افزایش سطح انرژی و بهبود خلق و خو
• کاهش کلسترول تام، تری گلیسیرید و کلسترول بد
• پیشگیری از عوارض دیابت
• کاهش احتیاج به مصرف دار

متخصصان می گویند بیماران دیابتی که خود را به طور منظم وزن می نمایند، در کاهش وزن یا حفظ وزن در محدوده طبیعی پیروز تر هستند. برای این کار بهتر است از ترازوهایی مانند ترازوی جامپر بهره ببرید که علاوه بر وزن، سایر شاخص های سلامتی از جمله درصد عضله ، درصد چربی، مقدار سوخت وساز پایه و… را هم مقدار گیری می نماید. درنتیجه، می توانید با توجه به این شاخص ها رژیم غذایی و فعالیت بدنی خود را اصلاح کنید.

ترازوی جامپر به وسیله بلوتوث به اپلیکیشن سیناکر متصل می گردد و این امکان را برای شما فراهم می نماید که اطلاعات مربوط به شاخص های مختلف را ذخیره و برای پزشک یا مربی ورزشی خود ارسال کنید.

کلام پایانی

کنترل دیابت مستلزم مراقبت و پشتکار مداوم است. در ابتدا ممکن است این کار سخت به نظر برسد، اما با گذشت زمان درک بهتری از شرایط خود پیدا می کنید. برای اینکه از عوارض این بیماری مزمن در امان بمانید، باید به طور منظم به پزشک مراجعه کنید، قند خون تان را در خانه مقدار بگیرید و سبک زندگی خود را اصلاح کنید.

این مطلب صرفا جنبه آموزش و اطلاع رسانی دارد. پیش از استفاده از توصیه های این مطلب حتما با پزشک متخصص مشورت کنید. برای اطلاعات بیشتر بیانیه برطرف مسؤولیت خبرنگاران مگ را بخوانید.

منابع: medicalnewstoday, medlineplus, health.harvard, mayoclinic