کرونا 118 هزار میلیارد ریال به گردشگری خسارت زد - مجله اندیشه

ویروس کرونا چه تاثیری روی اقتصاد صنعت توریستی ایران داشته است؟

آمار نشانگر این موضوع است که شیوع بیماری کرونا در کشور تا به امروز خسارت های زیادی را به کسب وکار های حوزه توریستی، صنایع دستی و میراث فرهنگی وارد نموده است. جمع کل خسارت ناشی از کرونا در حوزه توریستی و صنایع دستی 118 هزار و 298 میلیارد ریال برآورد شده است.

بیشترین برآورد خسارت مربوط به خراسان رضوی با 184 هزار و 550 میلیارد ریال است و کمترین برآورد خسارت هم به استان خوزستان با 242 میلیارد ریال تعلق دارد. در ایران کرونا ویروس بلافاصله پس از ماه هایی پرتنش در عرصه منطقه ای، شیوع یافته است؛ علاوه براین به لحاظ اقتصادی کشوردر امسال سطح بالایی از مسائل را تجربه نموده است.

در این شرایط پس از شیوع و همه گیری ویروس کرونا مجموعه ای از سیاست ها و اقدامات در دستور کار نهاد های مختلف نهاده شد. شیوع ویروس کرونا در ایران نیز تأثیر بسیاری بر اقتصاد داخلی داشته و خواهد داشت. به باور کارشناسان اقتصادی، علاوه بر آسیب های اقتصاد دنیای، اقتصاد ایران به دلیل تحریم های بین المللی، آسیب های بیشتری را شاهد بوده است؛ لذا ضروری است تا سیاست های حمایتی از کسب وکار ها در دستور کار قرار گیرد.

در شرایطی که دولت با تنگنای اقتصادی روبرو بوده و علاوه بر کاهش درآمد های ناشی از تحریم و کاهش قیمت نفت و فرآورده های نفتی، با افزایش هزینه های بهداشتی و درمانی ناشی از کرونا نیز روبه رو است، منابع برای سیاست های حمایتی بشدت محدود است. از این رو بسیار مهم است که سیاست های حمایتی بهینه اتخاذ گردد، زیرا کسب و کار های توریستی خسارت های بسیاری را در سراسر کشور متحمل شده اند که آمار از رقم بالای خسارت ها در تاسیسات توریستی، صنایع دستی و راهنمایان خبر می دهد.

نزدیک به 13 هزار راهنمای توریستی به دنبال کرونا در کشور بیکار شده اند. آن ها بیمه نیستند. چه تدابیری برای حمایت از آن ها در نظر گرفته شده است؟

همانگونه که گفته شد راهنمایان توریستی همانند سایر تاسیسات توریستی از فعالان حوزه توریستی اند که مجوز فعالیت های خود را از این وزارت دریافت نموده و تحت نظر معاونت توریستی فعالیت می کنند. درهمین راستا وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و توریستی با مکاتبات مکرر با مسئولان محترم کشور و دستگاه های متولی خواهان پرداخت تسهیلات دولت به این گروه همانند سایر بخش های توریستی شده است.

با توجه به این که این گروه فاقد بیمه بوده و بعضی نیز خویش فرما هستند کوشش شده تا از سقف تسهیلات اعطایی بهره مند گردند. در ضمن مکاتبات مکرری با رئیس محترم جمهوری، معاون اول رئیس جمهوری، معاون اقتصادی رئیس جمهوری، معاون امنیتی و انتظامی و رئیس کمیته امنیتی، اجتماعی و انتظامی ستاد ملی مدیریت بیماری کرونا و دستگاه های متولی امر در مورد استفاده کلیه کسب وکار های آسیب دیده -بخصوص راهنمایان توریستی که به صورت غیر بیمه ای یا خویش فرما اشتغال به کار دارند- صورت گرفته است.

آیا وام 12 درصدی که برای خسارت های ناشی از شوک کرونا به کسب وکار های مرتبط با صنعت توریستی اختصاص داده شده توانسته است جلوی تعدیل نیروی کار را در مراکز توریستی بگیرد؟ فعالان این بخش اعتقاد دارند این میزان تسهیلات نمی تواند از ورشکستگی آن ها جلوگیری کند؟

این وام طی نشست ها و با مکاتبات صورت گرفته با وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و سایر دستگاه های متولی هماهنگ شد و 16 میلیون تومان تسهیلات برای کسب وکار های توریستی آسیب دیده از کرونا در نظر گرفته شد که با توجه به کمبود اعتبارات در نظر گرفته شده و مکاتبه با رئیس محترم جمهوری و معاون اول رئیس جمهوری و همچنین معاون اقتصادی رئیس جمهوری اعتبارات اعطایی تا سقف 5 هزار میلیارد تومان افزایش یافت. قرارشد این اعتبار برای تمامی کسب وکار های توریستی ثبت نام شده در سامانه و طی لیست اسامی که توسط این وزارت ارسال وتأیید شده است، تخصیص و در نظر گرفته گردد.

بسیاری تصور می کردند در تابستان کرونا خاتمه خواهد یافت و توریستی از سر گرفته می گردد با توجه به این که پیش بینی ها اشتباه از آب درآمد، برنامه های بعدی دولت برای حمایت از فعالان این صنعت چیست؟

دولت همیشه با درنظر دریافت بسته های حمایتی و نیز تسهیلات 12 درصدی اعطایی وام 16 میلیون تومانی به هر نیروی شاغل، کوشش نموده تا بخشی از خسارت های وارده به کسب وکار ها را مرتفع و از تعدیل نیروی کار جلوگیری کند. در این میان دستگاه ها با تدابیری سعی در جبران خسارت های وارده به فعالان و بخش های خصوصی تحت پوشش نموده اند.

در این میان وزارت میراث فرهنگی، صنایع دستی و توریستی با مکاتبات متعدد خواهان استمهال و بخگرددگی بعضی از مطالبات که به صورت اقتصادیات و حامل های انرژی بوده، شده است. همچنین با ارائه لیست کلیه فعالان و بخش های تحت پوشش به صورت بیمه ای، غیربیمه ای و خویش فرما کوشش نموده تا همگان از حدبیشتر تسهیلات برخوردار شوند. همچنین با ارائه پیشنهاد به دستگاه ها خواهان تنفس یک ساله در بازپرداخت کلیه مطالبات برای بخش های توریستی منتفع از تسهیلات اعطایی شده است.

با وجود تاثیر منفی کرونا بر صنعت توریستی و کاهش درآمد های ناشی از آن، شما همچنان از جایگزینی صنعت توریستی برای نفت صحبت می کنید؟ دلایل شما برای تأثیرگذاری اقتصادی توریستی با توجه به شرایط حال حاضر چیست؟

صنعت توریستی مجموعه ای پیچیده از خدمات گوناگون است که سرمنشأ بسیاری از آن ها در رشد و توسعه اقتصاد ملی (زیربنایی و روبنایی) است. مجموعه این صنعت پیچیده، فرصت های اشتغال گوناگونی را در بخش های مختلف ایجاد می نماید و به طور مستقیم می تواند در فراوری و تجارت دیگر خدمات (نظیر حمل ونقل، هتلداری و...) تاثیر بگذارد.

براساس آمار و ارقام منتشر شده توسط سازمان دنیای توریستی (UNWTO)، توریستی بین المللی در سال 2019 با ثبت 1.5 میلیارد سفر نسبت به سال 2018 میلادی با رشد 4 درصدی همراه بوده و صنعت توریستی دنیای نیز برای دهمین سال پیاپی رشد مثبتی را پشت سر گذارده است. در صورتی که توجه به صنعت توریستی افزایش پیدا کند و این صنعت توسعه یابد، بسیاری از بخش های مختلف کشور با رشد و رونق روبرو می شوند که از جمله آن ها می توان به رشد مسکن، کشاورزی، حمل ونقل و اشتغالزایی های مستقیم و غیرمستقیم اشاره نمود.

آمار ها نشان می دهد که اشتغال 70 هزار نفر در صنعت توریستی مشهد مقدس به علت کرونا تهدید شده است. بسیاری از توریستان این شهر، توریستان عرب کشور های عراق و حاشیه خلیج فارس هستند که به احتمال قوی تا خاتمه کرونا به ایران سفر نخواهند کرد. چه تمهیداتی برای حمایت از این استان اندیشیده شده است؟

با توجه به این که خراسان رضوی و بویژه شهر مشهد مقدس به عنوان یکی از کانون های پرخطر بیماری کرونا معرفی شده و سیاست گذاران، بر تعطیلی واحد های اقامتی تاکید کردند؛ در حال حاضر 95 درصد از ظرفیت مراکز اقامتی شهر مشهد تعطیل و تنها 5 درصد از این مراکز با تمهیدات خاص و رعایت پروتکل های بین المللی و ملی کرونا فعال هستند. فعالیت این هتل ها با توجه به نبود میهمان، تعطیل شده است.

همچنین خسارت های میلیاردی وارد شده به هتل ها و سایر مراکز اقامتی باعث شده است بسیاری از واحد های مذکور در شرایط تعطیلی و اخراج یا تعدیل نیرو های کاری خود قرار بگیرند؛ لذا با توجه به پیامد های ایجاد شده از بیماری کرونا در حال حاضر تا رفع این بیماری و شروع به کار کلیه تأسیسات و مؤسسات توریستی با در نظر دریافت تسهیلات در قالب وام کم بهره، استمهال وایجاد تنفس در بازپرداخت تسهیلات اعطایی و نیز قبوض حامل های انرژی و معافیت های موجود می توان بخشی از خسارات را جبران کرد.

در ضمن با رعایت پروتکل های بهداشتی می توان فرایند رو به رشد بیماری را کند نموده و پس از عادی شدن اوضاع از میهمانان با رعایت اصول بهداشتی و فاصله گذاری اجتماعی پذیرایی کرد.

به دنبال شروع کرونا بسیاری از کشور های دنیا به سمت توریستی مجازی رفتند. آیا به نظر شما توریستی مجازی می تواند به درآمدزایی و جلوگیری از ورشکستگی مراکز توریستی منجر گردد. برنامه وزارت میراث فرهنگی برای توسعه توریستی مجازی در زمان همه گیری این بیماری چیست؟ البته وزارت میراث فرهنگی تجربه هایی از این دست را هم داشته است، آیا این تجربه ها به درآمدزایی برای مراکز توریستی به عنوان مثال موزه ملی منجر شده است؟

نخستین راه چاره موجود توسعه توریستی مجازی است. ظرفیتی که در دنیا جدی گرفته شده و رو به توسعه است. توسعه توریستی مجازی می تواند بازدهی بسیار بالایی داشته باشد چرا که غیر از اینترنت و تهیه یک محتوای سه بعدی به هیچ زیرساخت دیگری احتیاج ندارد.

وقتی کاربر با استفاده از این محتوا ها با اماکن تاریخی و توریستی ما آشنا شد، حاضر است برای حضور و استفاده از این مراکز به ایران سفر نموده و با جزئیات بیشتری از این بنا ها آشنا گردد. تور های مجازی صرفا به اماکن توریستی و میراث فرهنگی محدود نشده و قابلیت استفاده در نمایشگاه ها را دارد. دنیا از ظرفیت تور های مجازی بشدت استفاده می نماید.

وزارت میراث فرهنگی با پیشنهاد راه اندازی سفر های آسان برنامه ریزی شده (سایت ساب) در نظر دارد تا توریستان به آسانی بتوانند راستا های توریستی را رصد نموده و از کلیه امکانات جاذبه های توریستی و تأسیسات توریستی، تفریحی و مجتمع های اقامتی و بوم گردی و سایر مراکز اقامتی باخبر شده و بهترین سفر را برای خود و خانواده برنامه ریزی کنند.

همچنین فضا مجازی این اختیار را به کاربران می دهد که در هرزمینه ای اعم از آموزشی و... تحقیق نموده و از فرصت های پیش رو در بخش توریستی بهره مند شوند. همچنین visitiran یکی دیگر از سامانه هایی که هدفش معرفی جاذبه های توریستی، اماکن تاریخی، معرفی تأسیسات توریستی قابل استفاده و سایر محصولات توریستی است با هدف دسترسی آسان و انتخابی مطمئن برای سفر، در اختیار توریستان نهاده شده تا با مراجعه به آن بهترین بسته سفر را با توجه به بودجه اقتصادی شان انتخاب کنند.

جامعه ایرانی مدام درحال روبه روشدن با افزایش قیمت خدمات وکالا های مختلف است که این موضوع شامل حال صنعت توریستی هم می گردد احتمال می دهید با خاتمه کرونا چقدرازتوریستانی که پیش از این گرانی می توانستند به سفر بفرایند، به مسافرت خواهند رفت؟

پاسخ این سئول برای برنامه ریزی استراتژیک فعالان صنعت توریستی بسیار حائز اهمیت خواهد بود. کارشناسان، درباره سفر های بعد از کرونا، پیش بینی می کنند، مردم خیلی به مکان های دور از خانه سفر نکنند. اقامت های کوتاه و سفر با ماشین شخصی، از هواپیما و وسایل عمومی جذابیت بیشتری خواهد داشت. مدت زمان سفر ها خیلی کوتاه و سریع خواهد بود. به دلیل ملاحظات از کرونا و همچنین اقتصاد ضعیف تر مردم، سفر های بلندمدت جای خود را به سفر های کوتاه مدت خواهند داد.

مردم طبعا بعد از ویروس کرونا سفر خواهند کرد، اما به دنبال قیمت خوب خواهند بود. آن ها تمامی تمرکزشان روی خدمات است. برای خرید، به ارزش کلی که در خرید وجود دارد دقت می کنند و نه فقط قیمت. مشتریان به دنبال این هستند که ببینند این خرید چه امکاناتی را در اختیارشان قرار خواهد داد.

بیشتر قریب به اتفاق مردم با ایجاد فرصت و زمان های به دست آمده ترجیح می دهند مسافرت کنند به همین منظور پیش بینی می گردد توریستی بعد از خاتمه ویروس کرونا برخواهد گشت، مردم سفر خواهند کرد؛ لذا نوع و قیمت محصولات ارائه شده از سوی شرکت های توریستی حائز اهمیت بوده و در افزایش سفر سهم عمده ای را به عهده دارد.

با توجه به مسائل به وجود آمده از بیماری کرونا وکم شدن نقدینگی های موجود در دسترس، قطع به یقین یکی از راه هایی که موجب سفر رفتن می گردد کنترل قیمت محصولات یا ارائه بسته های حمایتی با تخفیف به توریستان است که پایین آمدن قیمت تمام شده سفر را با توجه به اقشار مختلف جامعه به دنبال دارد. از این رو برای اینکه بتوانیم قیمت بعضی خدمات سفر را کاهش دهیم، باید با برنامه ریزی وهماهنگی سایر دستگاه های اجرایی و مرتبط، بعضی از حامل های انرژی و ارزش افزوده و اقتصادیات بر درآمد و سایر موارد را کاهش داد تا با کاهش این موارد، کاهش خدمات قابل ارائه از سوی تأسیسات را برای سفر برنامه ریزی کرد.

پیش از شیوع کرونا درایران 8 میلیون توریست ورودی خارجی داشتیم. مطالعات نشان می دهد شیوع کرونا صنعت توریستی را به عقب کشیده است فکر می کنید آمار ورود توریست خارجی بعد از خاتمه کرونا چه تعداد نفر است؟

شکی نیست که این بیماری آسیب شدیدی به بخش توریستی وارد آورده و ارزش ناخالص ملی را که از این طریق عاید کشور می شده با مشکل روبرو نموده است.

اما نباید فراموش کرد که عوامل دیگری از جمله تحریم های یکجانبه امریکا علیه جمهوری اسلامی ایران، تبلیغات منفی که از سوی رسانه های معاند وکشور های مخالف صورت می پذیرد رفتار بعضی از کشور های سود جو و سایر موارد تأثیر بسزایی در کم شدن توریستان ورودی به کشور داشته است، اما با توجه به تمامی افکار منفی و تحرکات ایران هراسی که توسط بعضی از کشور ها در بین مردم سایر کشور ها از جمهوری اسلامی ایران می گردد، ایران این اطمینان را در بیشتر کشور ها ایجاد نموده که کشوری امن و ارزان برای ورود توریستان با انواع سلایق است، بخصوص در بخش توریستی سلامت، ایران با وجود چشمه های آب معدنی و درمانی، پزشکان حاذق، ارزان بودن درمان و... جاذبه بالایی برای توریستان سلامت دارد.

ایران کشوری است که دارای قدمت زیادی بوده وبه واسطه این قدمت دارای اماکن تاریخی فراوانی است. همچنین با توجه به وجود آستان های مقدس در کشور فرصت مناسبی را نیز در بخش توریستی مذهبی برای این توریستان فراهم نموده است.

چند درصد از مراکز توریستی ورشکسته و تعطیل شده اند؟ مرکز توریستی علمی و فرهنگی دانشجویان اعتقاد دارد 12 درصد ازشرکت ها وآژانس ها ورشکست و تعطیل شده اند.

با توجه به شیوع ویروس کرونا از بهمن ماه 1398 تا به امروز بتدریج تاسیسات توریستی با توجه به دستور مستقیم رئیس جمهوری و مراکز انتظامی ونظر به تأکید پروتکل های بهداشتی و فاصله گذاری اجتماعی وعدم تردد مسافر، تعطیل شده و کارکنان خود را تعدیل نموده اند. در پی آن تمامی افراد وابسته به کسب وکار های توریستی اعم از راهنمایان توریستی و مراکز خدمات رسانی در بخش توریستی نیز بیکار شده اند.

لذا با توجه به ادامه این فرایند در سال 1399 و شدت این بیماری وملزم بودن همه کسب وکار های توریستی اعم از تاسیسات، موسسات، بومگردی ها، فعالان و راهنمایان توریستی وصنایع دستی ومیراث فرهنگی به رعایت دستورالعمل های ابلاغی، همه این مراکز یا تعطیل شده یا به حالت نیمه تعطیل درآمده اند.

از این حیث ضرر و زیان شدیدی به این کسب و کار ها وارد شده است؛ لذا با توجه به خسارت های ارسال شده از سوی ادارات کل میراث فرهنگی استان های کشور، خسارت های وارده بسیار زیاد بوده و غیرقابل جبران است. مبلغی معادل 118 هزار و 298 میلیارد ریال به خاطر بیماری کرونا به بخش توریستی، صنایع دستی و میراث فرهنگی تا خاتمه تیرماه 1399 خسارت وارد آمده است.

از سفر های داخلی بعد از برداشتن محدودیت های کرونایی چقدر استقبال شد و چه میزان از آن ها از مراکز رسمی توریستی مثل هتل ها استفاده کردند؟

تقریبا ازعید فطر به بعد با کم رنگ شدن محدودیت های کرونایی بسیاری از هموطنان به استان های شاقتصادی اعم از مازندران، گیلان، گلستان و عده ای دیگر از مردم به استان خراسان رضوی و سایر استان های جنوبی سفر کردند، اما این سفر ها عمدتاً با وسیله شخصی بوده و بیشتر از خانه مسافر ها و واحد های ارزان قیمت استفاده و بعضی دیگر نیز در خانه اقوام و خویشاوندان بیتوته کردند.

اما این که چه تعداد در مراکز رسمی توریستی مثل هتل ها اسکان داشتند، قطع به یقین با توجه به تعطیلی عمده این مراکز و دستورالعمل های ابلاغی این وزارتخانه به همه مراکز و تأسیسات توریستی مبنی بر رعایت پروتکل ها و بسته نگهداشتن واحدها، خدمات و سرویس داده شده در این مراکز بسیار محدود و با رعایت موارد بهداشتی و تنها در مواقع ضروری و با نظارت کامل صورت پذیرفته است.

همزمان با شروع کرونا اقدام به برگزاری تور های آشناسازی در بعضی از استان ها کردید که البته با واکنش های انتقادی هم روبه رو بود. چقدر این تور ها تأثیرگذار بوده اند؟

همسو با توصیه های سازمان دنیای دنیاگردی برای اقدامات مدیریتی و مقابله با بحران، طرح توسعه توریستی داخلی با رعایت پروتکل های بهداشتی کلید خورد. از جمله اقدامات مهم دراین طرح، برگزاری تور های آشناسازی به منظور اعتمادسازی پیرامون رعایت مسائل بهداشتی زنجیره تأمین خدمات، آموزش و فرهنگ سازی سفر هوشمند و حمایت از کسب وکار های توریستی در شرایط همزیستی با کرونا بوده است.

این تور ها در چارچوب استاندارد های تعیین و مدون از منظر تعداد شرکت کنندگان، راستا بازدید ها و الزامات بهداشتی به عنوان مکمل عینی و الگوی نمادین اجرای پروتکل های سفر هوشمند (که پیشتر ابلاغ رسمی آن صورت پذیرفته)، برگزار می گردد.

محتوا های فراوری شده در تور های آشناسازی به عنوان یکی از اصلی ترین خروجی های این تور ها ضمن تاکید بر رویکرد های فوق، به انجام سفر های خانوادگی، برنامه ریزی شده، با تعداد کم نفرات و استفاده از تاسیسات توریستی تحت نظارت وزارتخانه متبوع توصیه نموده و خواهد نمود. بدین ترتیب با تشویق و ترویج سفر های مسئولانه داخلی در قالب تور های استاندارد و واجد شرایط بهداشتی، هم امنیت و سلامت توریستان تضمین می گردد و هم به رونق کسب و کار های توریستی در شرایط بحران یاری می نماید.

چه زمانی را برای خاتمه کرونا و عادی سازی سفر های توریستی پیش بینی می کنید؟

هیچ پیش بینی قطعی برای بازگشایی مجدد صنعت توریستی با توجه به شرایط حال در دنیا وجود ندارد. چرا که بحران کرونا همچنان در بسیاری از کشور ها در شرایط قرمز است و تعیین نیست که چه زمانی این بحران رفع می گردد. صنعت توریستی ایران از شیوع کرونا در سطح کشور لطمات بسیاری دیده.

از ابتدا شیوع کرونا که تقریبا همزمان با شروع سال 99 بود خسارت های زیادی به شرکت های توریستی ایرانی از جمله برگزارکنندگان تورها، شرکت های هواپیمایی و همه شرکت های فعال در این حوزه وارد شد. با توجه به این که هنوز 25 استان کشور در شرایط قرمز و هشدار قرار دارند و هنوز آمار مبتلایان با وجود هشدار های دولت و مراکز بهداشتی 3 رقمی است نمی توان نظر دقیقی در مورد عادی سازی سفر های توریستی اعلام کرد.

اما با تمامی مسائل به وجود آمده این وزارت با توجه به دستورالعمل های ابلاغی مبنی بر رعایت مسائل بهداشتی وپروتکل های ابلاغی وبراساس در خواست بیشتر تأسیسات توریستی مبنی بر عادی سازی سفر کوشش می نماید تا با استفاده از تمامی توان، شرایط مطمئنی را برای بهبود اوضاع بیابد و به محض ضعیف شدن ویروس، سیاست های خاصی را درخصوص حمایت و از سرگیری فعالیت های بخش های توریستی خصوصی تحت پوشش اعمال کند.