سیره اخلاقی پیشوای پنجم در کلام حجت ششم - مجله اندیشه

به گزارش، امام باقر (ع) در دورانی به امامت رسید که شرایط برای عرضه آموزه های اهل بیت (ع) به جامعه اسلامی، به تدریج فراهم می شد. آن امام همام که یکی از شاهدان واقعه جانسوز عاشورا بود و در دوران طفولیت رنج اسارت و سفر کاروان سربلندی را به شام، تجربه کرد، پس از شهادت پدر بزرگوارش امام سجاد (ع) با بهره مندی از ثمرات تلاش و تلاش آن حضرت، نهضت علمی عظیمی را شروع کرد و دانشگاه بزرگ امام باقر (ع) در مدینه منوره، میزبان هزاران طالب علمی بود که از اقصی نقاط دنیا اسلام، برای فراگرفتن دانش، به جلسات درس باقرالعلوم (ع) می شتافتند.

با این حال، توضیح مجاهدت های آن حضرت برای گسترش آموزه های اهل بیت (ع) و شاخه های مختلف علوم در دنیا اسلام، تنها بخش کوچکی از سیره الهی آن حضرت را در بر می گیرد؛ امام (ع)، به عنوان انسان کامل، واجد تمام ویژگی های متعالی انسانی است که الگو قرار دادن آن، می تواند برای هر طالب فیضی، راهگشا باشد.

برای روایت سیره اخلاقی و اجتماعی یک امام معصوم، چه کسی بیشتر از فرزند صاحب عصمت و مقام امامت او، شایستگی دارد؟ آن چه در پی می آید، گزیده ای از سخنان حضرت امام جعفر صادق (ع) درباره سیره اخلاقی و اجتماعی پدر بزرگوارشان است که در منابع روایی شیعه و به طور ویژه، اصول کافی، ثبت و ضبط شده است.

پیشوای پنجم (ع) همیشه پیروان خود را به ترس از پروردگار و امید به رحمت و مغفرت او، سفارش می فرمود و آن را لازمه ایمان می شمرد. امام صادق (ع) از پدر بزرگوارشان روایت نموده و فرموده اند: کَانَ أَبی (عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ) یَقُولُ: إِنَّهُ لَیْسَ مِنْ عَبْدٍ مُؤْمِنٍ إِلاَّ وَ فِی قَلْبهِ نُورَانِ: نُورُ خِیفَةٍ، وَ نُورُ رَجَاءٍ، لَوْ وُزنَ هَذَا لَمْ یَزدْ عَلَی هَذَا؛ پدرم که سلام بر او باد، بار ها می فرمود: بنده مؤمن و خداشناس نیست، مگر کسی که در جان او دو نور بدرخشد، نور بیم از [خشم و عقاب]خدا و امید به لطف حضرت پروردگار و باید که این دو همسان باشد، به گونه ای که اگر سنجیده گردد، یکی بر دیگری رجحان نیابد.

یکی از سفارش های همیشگی معصومین (ع)، شتاب کردن در کار خیر است؛ این که فرصت را برای کمک رساندن به بنده ای از بندگان پروردگار و نیز، به دست آوردن رضایت خداوند، مغتنم بشماریم و از دست ندهیم. امام صادق (ع) نقل نموده اند که پدر بزرگوارشان در این باره، به ایشان فرموده است: إذا هَمَمْتَ بخَیرٍ فَبادر فَإنَّکَ لاتَدرِی ما یَحدُثَ؛ هنگامی که قصد کار خیر داری، شتاب کن، زیرا نمی دانی در آینده چه پیش خواهد آمد.

بی تردید، یکی از عوامل انحطاط اندیشه و روح انسان، گناه کردن و شکستن حرمت ها و پشت کردن به واجبات الهی است. گناه، روح انسان را آلوده می نماید و او را از پیمودن جهت سعادت، باز می دارد. امام باقر (ع) نیز، حذر کردن از گناه را به عنوان یکی از مهم ترین ضرورت ها برای نیل به سعادت، مطرح می کرد و همگان را به اهتمام داشتن نسبت به آن، سفارش می فرمود. امام صادق (ع) نقل می نماید: کَانَ أَبی عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ یَقُولُ: مَا مِنْ شَیْءٍ أَفْسَدَ لِلْقَلْب مِنْ خَطِیئَةٍ؛ هیچ چیز مانند گناهان، قلب و جان را فاسد و تاریک نمی نماید.

امام صادق (ع) درباره صدقه دادن پدر بزرگوارشان به افراد نیازمند، روایتی در خور توجه و جالب را نقل فرموده است: کَانَ أَبی إِذَا تَصَدَّقَ بشَیْ ءٍ وَضَعَهُ فِی یَد اَلسَّائِلِ ثُمَّ اِرْتَدَّهُ مِنْهُ وَ قَبَّلَهُ وَ شَمَّهُ ثُمَّ رَدَّهُ فِی یَد اَلسَّائِلِ وَ ذَلِکَ أَنَّهَا تَقَعُ فِی یَد ا... ِ قَبْلَ أَنْ تَقَعَ فِی یَد اَلسَّائِلِ فَأَحْبَبْتُ أَنْ أُنَاوِلَ مَا وَلاَهَا اَ... ُ تَعَالَی؛ هنگامی که پدرم، چیزی را به سائلی صدقه می داد، آن را نخست در دست وی می گذاشت، سپس باز پس می گرفت، آن چیز را می بوسید و می بویید و دوباره در دستان سائل قرار می داد، زیرا صدقه، پیش از آن که به دست سائل برسد، نزد پروردگار مقام می یابد، پس دوست دارم آن چه را نزد پروردگار رسیده است، در دست گیرم.

امام باقر (ع)، همیشه به یاد خدا بود و همه را به این امر مهم، سفارش می کرد. امام صادق (ع) می فرماید: کَانَ أَبی عَلَیْهِ اَلسَّلاَمُ کَثِیرَ اَلذِّکْرِ لَقَدْ کُنْتُ أَمْشِی مَعَهُ وَ إِنَّهُ لَیَذْکُرُ اَ... َ وَ آکُلُ مَعَهُ اَلطَّعَامَ وَ إِنَّهُ لَیَذْکُرُ اَ... َ وَ لَقَدْ کَانَ یُحَدِّثُ اَلْقَوْمَ وَ مَا یَشْغَلُهُ ذَلِکَ عَنْ ذکْرِ اَ... ِ وَ کُنْتُ أَرَی لِسَانَهُ لاَزقاً بحَنَکِهِ یَقُولُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ اَ... ُ وَ کَانَ یَجْمَعُنَا فَیَأْمُرُنَا بالذِّکْرِ؛ پدرم که سلام بر او باد، خدا را بسیار یاد می کرد. گاهی با او همقدم می شدم و او مشغول ذکر بود؛ غذا می خورد و در آن حال، خدا را یاد می کرد؛ هنگامی که با مردم سخن می گفت، از یاد خدا غافل نبود، دائماً ذکر لااله الاا... بر زبان داشت و گاه ما را جمع می کرد و امر به ذکر خداوند می فرمود.

منبع: روزنامه خراسان