زنگ خطر فرصت از تهران

به گزارش مجله اندیشه، بسامد پیغام های زمان محور از ایران به ایالات متحده در حال افزایش است. آخر هفته گذشته، آژانس بین المللی انرژی هسته ای هم خطاب این هشدار ها نهاده شد تا تأکید ایران روی محدودیت زمانی، شفاف تر گردد. کاظم غریب آبادی، نماینده دائم ایران در سازمان های بین المللی در وین، به صراحت از احتمال کاهش سطح همکاری با آژانس بین المللی انرژی هسته ای اطلاع داد.

زنگ خطر فرصت از تهران

هم زمان، مجید تخت روانچی، نماینده ایران در سازمان ملل متحد نیز درجه هشدار به ساکنان جدید کاخ سفید را بالاتر هم برد و فراتر از محدودیت فرصت، از نزدیکی خاتمه آن صحبت کرد. این موضع گیری ها در ادامه نوشته ها و پیغام های پیشین دیگر مقامات ایران، به خصوص محمدجواد ظریف انجام می شود که او نیز در مقاله ای در فارن افرز، به صراحت نوشته بود فرصت تیم بایدن برای استفاده از دیپلماسی در مقابل ایران محدود است. سؤالی که در عین حال مطرح است این است که جنس این پیغام ها و هشدار ها چیست؟ آیا از جنس تهدید است، یا انذار یا بازی با امتیازها؟ اساسا مسئولان مربوطه درباره چه هشدار می دهند؟

احتمال خاتمه همکاری کنونی با آژانس در خاتمه فرصت

به تعبیری می توان ملموس ترین هشدار تهران در هفته های اخیر را در صحبت های آخر هفته گذشته از سوی غریب آبادی یافت. نماینده دائم ایران در سازمان های بین المللی در وین معینا یکی از اتفاقاتی را ذکر کرد که در صورت گذشتن فرصتی که تهران از آن نام می برد، ممکن است رخ بدهد.

طبق گزارش ایسنا، غریب آبادی ابراز امیدواری کرد که فرصت ها از دست نفرایند؛ چراکه همکاری فوق العاده کنونی ایران با آژانس ممکن است به همکاری عادی بازشود.

او در توییتی گفت: همکاری و حسن نیت، یک خیابان دو طرفه است و نه یک بلوار یک طرفه. قانون جدید مجلس شورای اسلامی، همچنین فرصت دیگری را برای حفظ همکاری کاملا بی سابقه و چشمگیر با آژانس بین المللی انرژی اتمی به وسیله برداشتن تحریم ها فراهم نموده است؛ امیدواریم فرصت ها از دست نفرایند؛ چرا که همکاری فوق العاده کنونی به همکاری عادی باز می شود. این موضع گیری صراحتا اشاره به یکی از بازمانده های آخر تصمیمات ایران در سایه مذاکرات هسته ای، یعنی اجازه پیگیری فرایند های اطمینان ساز از سوی آژانس در قبال برنامه هسته ای ایران است که در صورت لغو، دقیقا یکی از مسائل مهم مورد نظر طرف های دیگر امضانماینده برجام را هدف می گیرد. ایران در خاتمه فرایند گام به گام کاهش تعهدات هسته ای تأکید کرد دسترسی های آژانس برای نظارت را به همان شکل باقی خواهد گذاشت. اما این از معدود رفتار های باقی مانده ایران در سایه توافقات پیشین است.

تخت روانچی: فرصت رو به خاتمه است

اما اگر غریب آبادی به وعده ملموسی در زمینه خطرات اتلاف وقت پرداخته بود، تخت روانچی کوشش کرد نشان دهد فرصتی که ایران از آن سخن می گوید، کمتر از چیزی است که احتمالا مستمع های غربی این پیغام ها تصور نموده اند. نماینده ایران در سازمان ملل متحد اعلام نمود که دولت بایدن برای بازگشت به برجام باید سریعا اقدام کند. به گزارش ایسنا، تخت روانچی، روز پنجشنبه در اظهارنظر اختصاصی به یواس ای تودی به ادعای نقض برجام از سوی وزیر امور خارجه آمریکا و موضع دولت جدید این کشور درباره بازگشت به برجام واکنش نشان داد و گفت: طرفی که باید مسیرش را تغییر دهد آمریکاست و نه ایران. روانچی همچنین مطرح نمود که دولت بایدن باید سریعا اقدام کند؛ چراکه پنجره ضرب الاجل ایران به واشنگتن برای برداشتن تحریم های مالی درحال بسته شدن است. این پیغام احتمالا در پاسخ به روایت هایی است که مسئله برجام و توافق هسته ای را بخشی از برنامه صدروزه بایدن یا بخشی از فرایندی بلندمدت برای مذاکره دوباره با ایران خوانده اند.

این هشدار ها البته در بستر پیغام های متعدد پیشین ایران در این زمینه معنا می یابند که برجسته ترین آن ها در مقاله نویسی دوباره ظریف در یک رسانه آمریکایی مطرح شد. طبق گزارش خبرآنلاین، ظریف در فارن افرز نوشت اگر واشنگتن به جای بازگشت به برجام بر امتیازگیری اصرار کند، فرصت از دست خواهد رفت. او نوشته خود در فارن افرز را این طور به خاتمه می برد که پنجره فرصت برای دولت جدید ایالات متحده تا ابد باز نخواهد بود.

بازگشت به زمین

نکته ای که بعضی حامیان شرط تراشی برای بازگشت آمریکا به توافق هسته ای و تعامل دیپلماتیک مطرح می نمایند، این است که آمریکا در بستری که به هر حال توسط دولت ترامپ فراهم شده است، می تواند به دنبال امتیازات جدیدی باشد و صحنه را تغییر دهد. اما واقعیت صحنه اینجاست که رویکرد دولت ترامپ که در یک نگاه واقع بینانه می توان آن را رؤیاپردازانه خواند، با واقعیت های روی زمین بازی فاصله دارد. خواستی که از دولت بایدن مطرح می شود، پذیرش تمام خواست های ایران و صرف نظرکردن از همه موضوعات اختلاف با ایران نیست.

در عمل، لغو تحریم ها و اقداماتی در دولت ترامپ است و امکان تعامل واقعی را از بین برده است. در فضایی است که طرف های مختلف به تعهدات قانونی و حقوقی خود بازگشته باشند، ممکن است درباره آنچه هر کدام از دیگری انتظار داشته باشد، مذاکره کرد و به نتیجه رسید یا نرسید. اما پیش از اینکه به آن نقطه برسیم، باید حداقل های واقعیت های صحنه مصاحبه معین باشند.

بنیان یک توافق بین المللی

از یک نگاه می شود گفت اقدام آمریکا برای مذاکره بر سر شرایط بازگشتش به توافقی که از نگاه حقوقی، ترک آن از سوی آمریکا غیرقانونی بوده است، معنا و مفهوم توافق و مذاکره را در معرض تخریب قرار می دهد. تصمیم یک جانبه برای تغییر شرایط یک توافق با استفاده از ابزار ترک توافق و زیرپاگذاشتن بند های آن، عملا به این معنا خواهد بود که توافقی در کار نیست، به خصوص در حالتی که طرف ناراضی، نه کشوری کم قدرت و تحت فشار قدرت های عظیم تر خارجی که یکی از طرفین عادی توافقی چندجانبه بوده است. در چنان فضایی وقتی اتکاپذیری توافق به این شکل تهدید شود، رفتار های دیگر اعضا نیز قابل پیش بینی نخواهد بود و پیش بینی پذیرکردن فرایند اتفاقات، انگیزه اصلی امضای چنین توافق هایی است.

از بازگشت تا بازگشت

مسئله دیگری که در این میان حائز توجه است، تفاوت بین معنای عبارت بازگشت است، وقتی درباره آمریکا به کار می رود، با زمانی که درباره ایران به کار می رود. آمریکا از تمام توافق خارج شده است و حالا باید به برجام بازشود. اما برخلاف آنچه بعضی مقامات آمریکایی تلویحا اشاره نموده اند، موقعیت ایران مشابه موقعیت آمریکا نیست. ایران نه با اقدامی یک جانبه و به دلخواه که طبق قواعد موجود در توافق اقدام نموده است و نه توافق که بخش هایی از آنچه را بنا بوده در قبال دریافت امتیازات مورد توافق، انجام دهد، کنار گذاشته است، زمانی که این امتیازات و تعهدات از سوی طرف مقابل لغو شده بود. در نتیجه، درست است که گزینه پیش رو به عنوان بازگشت در مقابل بازگشت تصویر می شود، اما در بازی چه کسی اول بازمی شود، ایران به عنوان واکنش دهنده، نمی تواند آغاز نماینده باشد.

ناشدنی های تهران

از طرف دیگر، اما مسئله این است که در عالم واقع پیش از اینکه آمریکا به تعهدات اصلی خود در برجام بازشود و تحریم های ترامپ برخلاف این توافق را لغو کند، ایران اساسا نمی تواند به تعهدات خود برشود، نه تن ها به دلایل ذکرشده در بالا که حقایق مربوط به صحنه بین المللی هستند که به دلیل الزامات سیاست داخلی ایران که چنین اقدامی را برای دولت ایران غیرممکن می نماید.

از سویی، دستگاه دیپلماسی با محدودیت های زمانی و امکانی روبرو است که مجلس ایران رسما آن را تصویب نموده است. اگر زمان به اندازه کافی بگذرد، بخش هایی از آنچه پیش روی ایران است، از حالت تصمیم گیری خارج و به حالت اجرای مصوبات مجلس تغییر می نمایند و در آن زمین، مصاحبه گره چندانی از کار نخواهد گشود. ضرب الاجل هایی که مجلس در این مصوبه بنا نموده نیز مهلت چندانی در اختیار قرار نمی دهند.

از طرف دیگر، دولت روحانی در آخرین ماه های خود است. هر چه این دولت به خرداد و مرداد 1400 نزدیک تر شود، زمان و جای پایش برای اقدامات جدی، محدودتر می شود و با قدرت کمتری می تواند به تصمیماتی به عظیمی برجام رسیدگی کند. از جایی به بعد اگر ماجرا قدم های اصلی خود را برنداشته باشد، این احتمال وجود دارد که دولت تنها به گذران امور محدود باشد، تا زمانی که کار را به تیم بعدی تحویل می دهد.

در نهایت، مخالفان و منتقدان وزارت خارجه و دولت فعلی ایران به طور کلی، در صحنه سیاست فعلی ایران، برخلاف سال 2015، در موضع قاطع قدرت هستند و آماده اند تا سال آینده آخرین سنگر باقی مانده در ساختار قوای سه گانه را نیز از غیراصولگرایان پس بگیرند. در چنین شرایطی، حتی اگر ظریف بخواهد پیش از اینکه بلینکن گامی بردارد، تعهدات ایران را بازگرداند و حتی اگر از میان محدوده مصوبه مجلس راهی برای این کار پیدا کند، فضای تهران به هیچ وجه اجازه چنین کاری به او نخواهد داد و ممکن است او اجازه پیدا نکند همین چند ماه آخر را هم در صندلی مذاکره نماینده یا حتی وزیر خارجه به کار خود ادامه دهد.

تیم بایدن قطعا به دنبال این نیست که صرفا به برجام بازشود و بعد هر از پای میز امضای بازگشت به خانه خود برود. مسائل زیادی هست که طرف های توافق مایل به مصاحبه درباره شان هستند و بسته به خواسته ها و امکانات ممکن است امکان این مصاحبه ها را پیدا نمایند یا ننمایند؛ اما اگر سازه ناهنجار و بی ثباتی که ترامپ بدون رعایت هیچ کدام از قواعد صحنه بین المللی بر زمین دیپلماسی با ایران ساخت، هر چه زودتر با تصمیم بایدن از میان برداشته نشود، فروخواهد ریخت و ویرانه های آن، راه را برای همه خواهد بست.

منبع: فرارو
انتشار: 24 اسفند 1399 بروزرسانی: 24 اسفند 1399 گردآورنده: andishemag.ir شناسه مطلب: 1523

به "زنگ خطر فرصت از تهران" امتیاز دهید

امتیاز دهید:

دیدگاه های مرتبط با "زنگ خطر فرصت از تهران"

* نظرتان را در مورد این مقاله با ما درمیان بگذارید