جشن خرمن و آیین شکرگزاری برداشت برنج در گیلان
به گزارش مجله اندیشه، آیین ها، نمادی از اعتقادات ریشه داری هستندکه از گذشتگاه به یادگار مانده است. این آیین ها، گویای قدمت، پیشینه تاریخی و هویت فرهنگی اقوام مختلف ایران هستند. از پررنگ ترین آیین های اقوام ایرانی، جشن هایی بر پایه رسوم کشاورزی مثل جشن خرمن گیلان است که بر اساس مناسبات فراوری و نوع معیشت مردم هر خطه شکل گرفته است.
جشن خرمن یکی از جشن های آیینی و محبوب مردم گیلان است که هر ساله در نیمه شهریورماه برگزار می گردد. آیینی که نماد کوشش، خستگی ناپذیری و قدرشناسی مردم گیلان است. اگر به آیین های بومی اقوام علاقمند هستید، برای آشنایی بیشتر با جشن خرمن در گیلان، با ما در مجله گردشگری خبرنگاران همراه باشید.
جشن خرمن چه جشنی است؟
جشن خرمن در گیلان از دوره قاجار تا به حال در خاتمه فصل زراعی، بعد از یک دوره کاشت، داشت و برداشت، برای فراغت از کار سخت شالیکاری (برنجکاری) در شالیزارها انجام می گرفت. شالی و شالیکاری در باور گیلانیان، جایگاهی بیش از یک گیاه و یا مزرعه دارد. در گذشته در اغلب روستاهای گیلان، شالیکاران بعد از خاتمه کار، با برنج صحبت می کردند و از آن خیر و برکت طلب داشتند.
جشن خرمن چه زمانی برگزار می گردد؟
در سال های اخیر جشن خرمن و جشنواره های مربوط به آن، با نزدیک شدن به فصل پاییز اواسط شهریورماه، به صورت گروهی و دسته جمعی در شهرهای مختلف استان گیلان برگزار می گردد.
در جشن خرمن چه می گذرد؟
در جشن آیینی خرمن، مراسم برداشت محصول و خرمن کوبی به صورت نمادین، با ابزار و ادوات سنتی کشاورزی، نمایش داده می گردد. در این روز، شالیکاران با لباس های سنتی گیلان، به خواندن آواهای محلی و سرنانوازی می پردازند. زنان و دختران گیلانی در جشن خرمن با لباس های رنگارنگِ محلی در غرفه ها به عرضه و فروش شیرینی های سنتی و صنایع دستی مشغول هستند. جشن خرمن مملو از صدای ساز و دهل، شادی و حس شکرگزاری از برداشت محصول است.
باورداشت های جشن خرمن در گیلان
جشن خرمن در گیلان از دوره قاجار تا به حال در خاتمه فصل زراعی، بعد از یک دوره کاشت، داشت و برداشت، برای فراغت از کار سخت شالیکاری (برنجکاری) در شالیزارها انجام می گرفت. شالی و شالیکاری در باور گیلانیان، جایگاهی بیش از یک گیاه و یا مزرعه دارد. در گذشته در اغلب روستاهای گیلان، شالیکاران بعد از خاتمه کار، با برنج صحبت می کردند و از آن خیر و برکت طلب داشتند.
از گذشته تا حال، در گیلان رسم بر آن است که وقتی درو به اتمام می رسد و کشاورزان همه برنج را جمع می نمایند؛ آخرین خوشه برنج را بریده و با خود به خانه می برند و در فضای آزاد خانه یا جایی در معرض دیدِ همگان قرار می دهند تا همه افراد، چه اعضای خانه و چه میهمانان، آن را ببیند.
به اعتقاد کشاورزان گیلانی، نگهداری آخرین خوشه برنج، باعث خیر و برکت آن سال می گردد. این خوشه، به مدت یک سال در خانه ها نگهداری می گردد و سال بعد برنجِ آن خوشه را جدا نموده، مقداری را به گاو نر یا به زبان محلی ورزایی که زمین را آماده کشت می نماید، می دهند و مابقی را به نیت برکت در خزانه برنج سال نو می ریزند.
در شهرها و روستای گیلان، آیین های مختلفی مثل همین جشن خرمن پیرامون برداشت محصول وجود دارد که همه آن ها با جشن، شادی، آواز و مژدگانی دادن گره خورده است.
در گذشته، شالیکاران گیلانی، بعد از برداشت برنج و کوبیدن آن، در اولین روز پخت برنج تازه، تعدادی از اقوام و همسایگان و یکی از افراد خوش دل و خوشنام روستا را برای شام به خانه دعوت می کردند و همه دور هم پس از دعا و نیایش و طلب برکت، غذا را می خوردند.
میزبان هم مقداری از برنج را برای پرندگان خانه که سهمی از برکت شالیزار داشتند، کنار می گذاشت تا آن ها هم در این جشن و شادی جشن خرمن با ساکنان خانه شریک باشند.
برگزاری جشن خرمن امروزی
در سال های اخیر جشن خرمن و جشنواره های مربوط به آن، با نزدیک شدن به فصل پاییز اواسط شهریورماه، به صورت گروهی و دسته جمعی در شهرهای مختلف استان گیلان برگزار می گردد. این سنت قدیمی، به پاس شکرگزاری محصول و برطرف خستگی کشاورزان، خاتمه فصل زراعی میان شور و نشاط شرکت نمایندگان آیین انجام می گردد.
جشن خرمن نمادی از قدرشناسی، دوستی و همکاری مردم برای حفظ و احیای سنت های دیرینه و فرهنگ بومی گیلان است که چند سالی به صورت نمادین و پرشور با حضور مردم و کشاورزان برگزار می گردد.
در جشن آیینی خرمن، مراسم برداشت محصول و خرمن کوبی به صورت نمادین، با ابزار و ادوات سنتی کشاورزی، نمایش داده می گردد. در این روز، شالیکاران با لباس های سنتی گیلان، به خواندن آواهای محلی و سرنانوازی می پردازند.
در جشن خرمن و جشنواره های آن، معمولا کشاورزی باتجربه و کهنسال، با لباس محلی گیلان، سه بار مجمعه ای (ظرفی مسی) را به سمت آسمان بالا می برد و از خداوند طلب باران و آفتاب (عناصر مورد احتیاج برای رشد خوشه های برنج) می نماید و بعد به صورت نمادین و با حرکات موزون نمایشی، اعمال کاشت، داشت و برداشت برنج را انجام می دهد.
در خاتمه هم با گذاشتن مجمعه ای پر از دانه های برنج بر سر خود و بلند کردن دست هایش به سوی آسمان، شکر نعمت را به جا می آورد.
زنان و دختران گیلانی در جشن خرمن با لباس های رنگارنگِ محلی در غرفه ها به عرضه و فروش شیرینی های سنتی و صنایع دستی مشغول هستند. عطر آش و غذاهای سنتی گیلان با صدای ساز و آواز و ترانه های محلی گیلان، موجی از طعم، عطر و نوای شادی را به هوا بلند می نماید.
مراسم عروس بران هم از دیگر برنامه های مجذوب کننده جشن خرمن است. عروس بران و برگزاری جشن ازدواج زوج های جوان در گیلان، همزمان با جشن خرمن، از گذشته تا به حال نوعی شگون و میمنت محسوب می شد که تا امروز هم ادامه دارد.
در مراسم سنتی و نمادین عروس بران، داماد و عروس میان شور، شادی و دهل از میان مدعوین جشن عبور می نماید و دختران جوان هم دنبال آن ها با سینی هایی حاوی خوشه برنج و شیرینی بر سر، با شادی و پایکوبی، آن ها را تا خانه بخت خود همراهی می نمایند و همه برای زوج جوان آرزوی خوشبختی دارند.
جشن خرمن مملو از صدای ساز و دهل، شادی و حس شکرگزاری از برداشت محصول است. کنار سُرنانوازی، پایکوبی خرمن و موسیقی محلی، اجرای بازی ها و سنت های قدیمی گیلان مثل لافندبازی (طناب بازی)، کشتی گیله مردی، مسابقات شاد و نمایش ادوات سنتی کشاورزی، فضای این مراسم آیینی را بیش از پیش، لبریز از شادی و صفا می نماید.
آیا شما هم تا به حال در مراسم جشن خرمن حضور داشته اید؟
منبع: علی بابا