تعطیلی کتابفروشی های محلی؛ ورود به دوره ای پرمخاطره هرچند موقت - مجله اندیشه

حمیدرضا شعبانی اگرچه تاکید کرد همین حالا هم در تکاپوی فضای جدید برای کتابفروشی است، گفت: اگر فرصت بیشتری به ما می دادند، حتی ممکن بود فقط جابه جا بشویم و تعطیل هم نکنیم. ولی شرایط بسیار سخت و بخت ما برای احیای یک کتابفروشی با مختصات آنچه داشتیم، تقویت نشده است.

او در پاسخ به پرسشی مبنی بر چرایی تعطیلی چند کتابفروشی دیگر، گفت: در اضطراب و اضطرار روزانه کسب و کارهای کوچک تا متوسط که نشر و کتابفروشی هم جزء آن ها قرار می گیرد، مجموعه ای از علت ها دست به دست هم داده اند. آن ها را به دو دسته اصلی و فرعی تقسیم می کنم. دلایل اصلی مربوط به سیاست های کلی، رویه بنیان های مالی و به خصوص آن چیزهایی است که سال ها مردم و کارشناسان در قالب نقدها و گله مندی ها مطرح می کنند: نظام مسلط پولی/بانکی، فقدان شفافیت مالی در دستگاه های حاکمیتی و فقدان عزم و اراده کافی برای تغییرات علمی و بنیادین، بی توجهی به ارزش خدمات انسانی و تولید ملی از جمله دلایل اصلی اند.

دلایل فرعی هم موکول به مردم و صنوف است که اغلب با نگاه به مسائل عمده مدیریتی، خود را فارغ از مسئولیت اصلاح و پرورش عادت های خوب خود می دانند. همچنین در انجام کارهای صنفی و جمعی، فاقد مهارت و دانش کافی نسبت به حقوق یکدیگر هستیم. دانش و مهارتی که سبب شود تولید و عرضه پیروز محصول را یک چرخه کامل شغلی ببینیم و هر یک از اعضا، خود را موظف بداند از حقوق سایر بخش های این چرخه محافظت کند.

وی ادامه داد: از طرفی مردم هم باید به عادت درست خریدن دست یابند. آن ها نباید کتاب را با تخفیف بخرند، زیرا هر خرید با تخفیف دست کم یک نفر را از چرخه تولید و توزیع کتاب های با محتوا خارج می کند. مردم ما باید بدانند قیمت کتاب در ایران پایین تر از سطح دنیای است. در حالی که سایر نقاط دنیا به کتاب اهمیت بیشتری می دهند و هزینه آن را تمام و کمال می پردازند. اکراه در پرداخت مبلغ پشت جلد، بالاخره موجب حذف تعدادی از افراد درستکار این صنعت و صنف می شود. دغل کاران همیشه راه های ماندن و سودجویی را حتی از مسیرهای غیرقانونی می یابند.

حمیدرضا شعبانی، مدیر نشر دف

مدیر نشر دف درباره اهمیت کتابفروشی های محلی در بخش خصوصی گفت و نسبت شان با کتابفروشی های رنجیره ای را چنین برشمرد: کتابفروشی های کوچک محلی در وجودشان چیزی دارند که هیچ فروشگاه یا مال بزرگ الجثه ای توان رقابت با آن ها را ندارد؛ آن ها با مردم محله خود رابطه ای برقرار می کنند که از عهده فروشگاه های بزرگ زنجیره ای با آن سروشکل هیجان انگیز و معماری های مسحورکننده خارج است.

وی اضافه کرد: نوع رابطه ای که صاحبان و کارکنان این کتابفروشی ها با مردم برقرار می کنند، سبب می شود حضور و وجودشان ضامن تقویت بنیان های فرهنگی و معنوی جامعه و ایجاد فضایی امن و صمیمی در هر محله از هر شهر و هر کشور دنیا باشند. این سرمایه ها مثل جنگل های کره زمین به دلیل سهل انگاری های ما در معرض آسیب و نابودی جدی هستند.

ما اغلب قدر چیزهایی را که داریم تا زمان از دست دادن شان نمی دانیم. مردم و دولت ها باید در حفظ این سرمایه ها با تمام توان بکوشند. نگهداری از آن ها نوعی سرمایه گذاری برای نسل بعد در ارتقای شاخص های توسعه است.

اینکه آیا می توان خلوتی کتابفروشی ها و تعطیلیِ ناگزیر آنها، ازجمله دف را نشانه ای از اضمحلال فرهنگ دانست آن هم در سرزمینی که نه در سده های گذشته، که در همین چند دهه پیش، کتابفروشی هایش مملو از جمعیت بود، برای کتاب ها صف می کشیدند، پیش خرید می کردند و چنان می شد که کتاب ها به چاپ های متعدد می رسیدند، موضوع پرسش دیگری بود که او پاسخ داد: می توان تعطیلی کتابفروشی ها را به مثابه ورود به یک دوره پرمخاطره و نامطلوب گرفت. ولی فکر می کنم این فرایند موقتی باشد. از اخبار و حساسیت هایی که مردم و روزنامه نگاران و رسانه ها نسبت به تعطیلی های این چنینی پیدا کرده اید، می فهمم موج حمایت اجتماعی و روزهایی بسیار بهتر از این در راه است.

گاهی اگر مردم خودشان راه خود را حتی به زبان امروزی، در ساختن هشتگ ها و ترندهای فضای مجازی بیابند، نیازی به تصمیمات با تأخیر دولت ها نخواهند داشت و چه بسا این دولت ها باشند که باید برای جا نماندن از اراده جمعی، راه های پیروی از مردم را بیاموزند. با این نیروی فوق العاده ای که برای گفت وگو در مورد هر مسئله ای در جامعه شکل گرفته، حقیقتا آینده را روشن می بینم.

این روزهای آخر نشر دف، کتاب های کتابفروشی اش را با تخفیف ده درصدی عرضه خواهد کرد و حالا فقط باید امید داشت، این ناشر بتواند جایی دیگر پیدا و کتابفروشی اش را دوباره احیا کند تا این چراغ به شکلی و نحوی دیگر روشن بماند.