بورس تهران در فاز خرسی؟ - مجله اندیشه

این گزارش نشان می دهد کدام صنایع بیشترین نقش را در هدایت بورس به سمت بازار خرسی بازی کرده اند؟

بورس تهران پس از پشت سر گذاشتن اولین ماه منفی خود در سال 99، اولین روز کاری شهریور ماه را نیز با کاهش قیمت سهام آغاز کرد. از این رو روز شنبه نماگر اصلی بورس تهران با افت 7/ 1 درصدی روبرو شد وتا محدوده یک میلیون و 727 هزار واحدی عقب نشست. به این ترتیب دماسنج تالار شیشه ای از اوج 19 مرداد ماه با کاهش 9/ 16 درصدی روبرو شد و حال تا ورود به فاز خرسی تنها 7/ 3 درصد فاصله دارد. اما کدام صنایع بیشترین نقش در هدایت بازار سهام به سمت یک بازار خرسی را ایفا کرده اند؟ چه عواملی این نزول را رقم زد و چگونه می توان مانع از ورود بازار سهام به این فاز شد؟

دو سوی بازار های مالی

بازار خرسی (Bear market) و بازار گاوی (Bull market)؛ دو واژه ای که به گوش همه فعالان بازار های سرمایه گذاری آشنا است حتی اگر درخصوص معنای واقعی آن اطلاعاتی نداشته باشند. قبل از اینکه به شرایط بورس تهران و فاصله تا فاز خرسی وارد شویم، لازم است نگاهی کلی به دو اصلاح مزبور داشته باشیم. بازار خرسی و گاوی چیست؟ چرا از این واژه ها در زمان صعود و نزول بازار ها استفاده می گردد؟ بورس نیویورک یکی از بزرگترین بازار های مالی است که در وال استریت بنا شده است. چند متر مانده به درب ورودی بورس نیویورک دو مجسمه بزرگ دیده می گردد. مجسمه برنزی یک گاو بزرگ که در مقابل یک خرس تنومند قرار گرفته است.

مجسمه گاو معرف همه سرمایه گذارانی است که ریسک پذیری زیادی دارند و معتقدند ظرفیت رشد در بازار وجود دارد و مجسمه خرس نمادی از سرمایه گذارانی است که می ترسند بازار با افت روبرو گردد. اما چرایی این نامگذاری به رفتار دو حیوان مذکور در زمان مبارزه بازمی گردد. گاو ها هنگام مبارزه و جنگ، با حرکت دادن سر و شاخ خود از پایین به بالا سعی در ضربه زدن به دشمن را دارند و به عبارتی حریف خود را به بالا پرت می کنند. در خرس، اما عکس این موضوع صادق است. خرس ها در نبرد، همواره با دستان پر قدرت و ضربات از بالا به پایین دست ها، به حریف ضربه زده و آن را شکست می دهند. از این رو بازار صعودی به بازار گاوی و بازار نزولی به بازار خرسی معروف است. اما افزایش یا کاهش قیمت ها در یک روز یا یک هفته نشان از گاوی یا خرسی بودن آن بازار نیست، بلکه آنچه نوع بازار را معین می کند، فرایند بلندمدت آن است. بر اساس تعاریف مالی-رفتاری، زمانی که نماگر یک بازار نسبت به سقف پیشین خود با کاهش بیش از 20 درصدی روبرو گردد، از اصطلاح بازار خرسی استفاده می گردد.

اصلاح بازار سهام؛ از دلایل تا راهکار ها

بررسی ها نشان می دهد پس از ثبت قله تاریخی 2 میلیون و 78 هزار واحد در 9 روز کاری گذشته، نماگر اصلی بورس تهران پس از فراز و فرود فراوان با کاهش 9/ 16 درصدی نسبت به اوج اخیر خود روبرو شده است و از این منظر در فاز اصلاحی قرار گرفته است. اما در صورت رسیدن نماگر اصلی بازار سهام به سطوح کمتر از یک میلیون و 662 هزار واحد که حکایت از افت بیش از 20 درصدی نسبت به قله 19 مرداد دارد، می توان از ورود شاخص سهام به فاز خرسی خبر داد. سیاست های یک بام و دو هوای دولت در عرضه باقیمانده سهام دولتی در بورس، قوانین خلق الساعه و غیرکارشناسانه سیاستگذار بورسی و اعمال محدودیت های بیشتر بر بازار و کوبیدن بر طبل شایعاتی همچون نرخ سود 22 درصدی سپرده های بانکی همگی از دلایلی بودند که نماگر سهام را به این راستا سوق دادند. هر چند پس از رشد های افسارگسیخته در یک سال گذشته، اصلاح قیمتی امری طبیعی محسوب می گردد.

در شرایط فعلی، اما به نظر می رسد رفع محدودیت های خودساخته همچون دامنه نوسان قیمت، احترام به قانون عرضه و تقاضا در بازار و ممانعت از دخالت های دولتی، کاهش ریسک هسته معاملاتی با اندیشیدن راهکاری برای جلوگیری از هنگ سامانه های معاملاتی و افزایش ساعت معاملاتی بازار سهام بتواند به کمک بازار سهام آمده و مانع ورود این بازار به فاز خرسی گردد. آخرین باری که بورس تهران به فاز خرسی وارد شد، پاییز سال 97 بود؛ جایی که شاخص کل سهام در 9 مهرماه تا ارتفاع 195 هزار و 480 واحد صعود کرد و پس از آن در فرایندی نزولی تا محدوده 154 هزار و 550 واحد عقب نشینی کرد که بیانگر سقوط بیش از 20 درصد این نماگر و ورود بورس تهران به فاز خرسی بود. این فرایند، اما 54 روز معاملاتی به درازا کشید و نوسان قیمت دلار مهم ترین عامل عقب نشینی بیش از 20 درصدی شاخص کل بود.

در دهه 80 نیز چندین بار شاهد ورود بازار سهام به فاز خرسی بودیم.

قلب تپنده خرس

در حالی نماگر اصلی بورس تهران در 9 روز معاملاتی اخیر متحمل افت 9/ 16 درصدی شده است که بررسی های دنیای اقتصاد نشان می دهد از 39 صنعت فعال بورسی، 36 گروه با افت میانگین قیمت سهام زیرمجموعه خود روبرو شده است. این در حالی است که میانگین قیمت سهام در 13 گروه با کاهش بیشتر از شاخص کل روبه رو شده است. در این میان سهامداران شاهد افت بیش از 20 درصدی در 6 گروه بورسی بودند.

گروه چندرشته ای صنعتی با سهم 9/ 10 درصدی از کل ارزش بازار و 5 سهم زیرمجموعه که البته شستا را نیز در خود جای داده است، با افت 2/ 26 درصدی روبرو شد و بیشترین تاثیر در فرایند کاهشی شاخص کل را نیز ایفا کرد. پس از آن گروه فرآورده های نفتی با 8 شرکت و سهم 9/ 8درصد از ارزش بازار نیز متحمل کاهش قیمت2/ 25 درصدی سهام زیرمجموعه خود شد. گروه محصولات فلزی دیگر گروهی بود که در 9 روز معاملاتی گذشته که بورس تهران به فاز اصلاحی فرو رفته، با افت 1/ 22درصدی روبرو شده است.

این گروه، اما از سهم ناچیز 4/ 0 درصدی از ارزش کل بازار برخوردار است. خودرویی ها دیگر گروهی بودند که با توجه به سهم 6درصدی، افت 5/ 21 درصدی را ثبت کردند. دو گروه رایانه و زراعت نیز در بازه زمانی مورد بررسی به ترتیب شاهد کاهش 5/ 20 و 1/ 20 درصدی میانگین قیمت سهام شرکت های زیرمجموعه خود بودند.

این در حالی است که 3 گروه توانستند در برابر رشد قیمت ها مقاومت کنند و با سهم 4/ 4 درصدی خود از ارزش کل بورس تهران، مانع از افول بیشتر نماگر بورس تهران شوند. در این خصوص می توان به گروه های مخابرات، زغال سنگ و منسوجات اشاره کرد که با افزایش 4 تا 5/ 10 درصدی شاخص صنعت خود همراه شدند.