آرامگاه شاه عباس دوم - مجله اندیشه

آرامگاه شاه عباس دوم، واقع در قم، در آستانه ی حضرت معصومه (علیها السلام). این آرامگاه را از جهات مختلف ساختمانی و بویژه از نظر تزیینات، باید از نمونه های استثنایی و ارزشمند آرامگاههای موجود ایران به شمار آورد. طرح بنا عبارتست از یک شانزده ضلعی منظم هر ضلع آن صفه ایست به دهانه ی 2 متر، عرض 60 سانتیمتر و بلندی 3 متر. مقبره دارای چهار در ورودی است که در شرقی آن به مقبره ی شاه صفی و حرم زنانه، در دیگر در زاویه ی شمال شرقی به روضه ی حضرت معصومه (علیها السلام)، در سومی به رواق غربی و در جنوبی به گنبد طباطبائی راه می یابد. بخش عمده ی تزیینات داخل آرامگاه عبارتست از تخته های مرمر تزیینی و حجاریها. بدنه ی پایین آرامگاه از صفه هائی تشکیل شده که تزییناتشان عبارتند از: ستونچه های تزیینی مرمر در روی جرزهای دو طرف تا زیر پایه ی قوس فراز صفه، این ستونچه ها مرکب است از پایه ی ستونهای گلدانی، قلمه های پیچ و سرستون مقرنس. هر یک از ستونچه ها که نیمی از جرز میان دو صفه را تشکیل می دهند با پوشش مرمری بغله ی اسپر صفه ی یک پارچه است. اسپر هر صفه نیز با دو تخته مرمر، هر یک به پهنای 1 متر و بلندی 3 متر پوشش شده است. بر روی این مرمرهاهای اصفهان که دارای نقش و نگار طبیعی زیبائی هستند، طرحهایی از بوته های زنبق کنده کاری شده و سپس درونشان با طلا و لاجورد رنگ گذاری شده است. بالای صفه نیز قوسی تیزه دار از سنگ مرمر واقع شده است. سی و دو ستونچه ی تزیینی دور تا دور آرامگاه که در نهایت استادی تراشیده شده اند، همراه با تخته مرمرهای تزیینی بوته ی زنبقی جلوه ای خاص به این بنا بخشیده اند. بالای تیزه قوس صفه ها، کتیبه ی کمربندی از مرمر با خط ثلثی از خوش نویس معروف عهد صفوی، محمدرضا امامی، واقع شده است که در آن سوره ی مبارکه ی آدینه و در سرانجام آن عبارت: فی سنة سبع و سبعین و الف کتبه محمدرضا الامامی [1077] بطور برجسته، به چشم می خورد. در زمینه ی کتیبه نگاره هایی را با ظرافت حجاری نموده اند. بالای این کتیبه بخش دوم بدنه ی آرامگاه مرکب از شانزده طاقنما به ارتفاع 3 متر و دهانه ی 2/5 متر ایجاد شده که بر روی اسپرهای مزبور با استفاده از طلا و لاجورد، نگاره های زیبائی نقش اندازی شده است. بر روی طاقنماهای مزبور 16 طاقچه مانند ایجاد شده که برخی از آنها به صورت نورگیر است و آنها که پشت بسته هستند دارای تزییناتی از طلا و لاجورد می باشند. بر روی این طاقچه گونه ها، کتیبه ی گچبری طلایی شامل سوره ی مبارکه ی قیامت در زیر پاکار گنبد نقش بسته است. بر روی آن طرح شانزده ضلعی بقعه به فلکه تبدیل و پاطاق رسمی سازی گنبد برپا شده است. زیر پوشش آرامگاه نیز با نگاره های رنگینی زینت شده است. خود قبر در وسط مقبره واقع شده است که رویه ی آن بدون تزیین و کتیبه است، زیرا در اصل در زیر صندوقی نفیس قرار می گرفته است؛ ولی قسمتی از دیوارهای آن که از زیر صندوق بیرون بوده دارای تزیینات و کتیبه می باشد. تاریخ کتیبه ی مزبور سال 1078ق است. صندوق روی قبر به طول 2/83 و عرض 1/71 متر، دارای استخوان بندی مسی و تزییناتی از صفحه های مشبک زرین با کتیبه ای شامل سوره ی یس و صلوات کبیره بوده است. صفحه های زرین مزبور در موقع فرار همراهان اشرف غلجائی به غارت رفته است. این آرامگاه به دستور شاه سلیمان صفوی در سال 1077ق ساخته شده است.

کتابنامه:

گنجینه ی آثار قم، 605/1-610.

منبع مقاله :

گروه نویسندگان، (1391) دائرةالمعارف تشیع، تهران: حکمت، چاپ اول.

منبع: راسخون