نورالدین جعفر بَدَخشی عارف دلسوخته ای از بدخشان - مجله اندیشه

گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری خبرنگاران- بارها شنیده ایم که گذشته چراغ راه آینده است. این چراغ روشنگر مسیری است که به ساختن بنای تمدن ایرانی اسلامی می انجامد. چراغی که انوار روشنگرش حاصل تلاش صدها حکیم، هنرمند و فیلسوف مسلمان است که از قرن ها پیش خشت به خشت این بنای سترگ را روی هم گذاشته اند.

با شما مخاطب گرامی قراری گذاشته ایم تا هر روز به بهانه عددی که تقویم برای تاریخ آن روز به ما نشان می دهد، به زندگی یکی از مشاهیر و بزرگان تاریخ کهن ایران و اسلام مختصر اشاره ای کنیم تا بتوانیم پس از یک سال، با این انوار روشنگر چراغ تمدن و فرهنگ آشنا شویم. به این منظور هر روز صبح، بخشی از تاریخ کهن خود و افتخارات آن را مرور خواهیم کرد.

برای خوشه چینی از این خرمن دانش و فرهنگ،از جلد اول کتاب تقویم تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام و ایران تألیف دکتر علی اکبر ولایتی که به سال 1392 در انتشارات امیرکبیر به زیور طبع آراسته شده، بهره برده ایم.

نورالدین جعفر بدخشی (740-797ق) عارف و صوفی قرن هشتم هجری قمری است.

نورالدین در رستاق بازار، واقع در غرب بدخشان به جهان آمد. از دوران کودکی و جوانی او اطلاعی در دست نیست. او از شاگردان برجسته میرسیدعلی همدانی (متوفی 786ق) بود. نورالدین که زادگاه خود را ترک نموده و ساکن ختلان شده بود، در 773ق به تشویق یکی از دوستانش به نام اخی علی حق گوی برای دیدار با سیدعلی به روستای علیشاه رفت و از همان ابتدا شیفته او شد. از آن پس، تا زمان مرگ میرسیدعلی همدانی، همیشه ملازم او بود و از تعالیم وی بهره می برد.

به کار بستن تعالیم استاد و تلاش خالصانه نورالدین سبب شد که از شاگردان خاص همدانی گردد. این توجه تا آن حد بود که سید در چند مورد در حضور خود به نورالدین اجازه بیعت داد و مردم را به بیعت با او تشویق کرد. همچنین، هنگام سفر وظیفه تدریس و ارشاد مریدان را به نورالدین واگذار می کرد و خود به وسیله نامه با او ارتباط داشت.

همدانی هنگام سفر حج، نورالدین را به جای خود نشاند و به او اجازه قبول توبه طالبان و تعلیم ذکر به مریدان داد.

بدخشی پس از شنیدن خبر مرگ میرسیدعلی همدانی در 787ق، از خانقاه فتح آباد در روستای رستاق بازار به خانقاه اعظم شهر ختلان رفت و به یادبود استادش، تألیف کتاب خلاصة المناقب را شروع کرد. بدخشی در 16 رمضان 797 در 57 سالگی درگذشت.

از بدخشی آثاری به جا مانده که بدین قرار است:

1. خلاصة المناقب، مهم ترین اثر بدخشی که آن را در مناقب شیخ میرسیدعلی همدانی و یک سال پس از مرگ او تألیف کرد. این کتاب قدیم ترین و مهم ترین منبع درباره میرسیدعلی است. در این کتاب، بعضی از اقوال و حکایت های میرسیدعلی و اصطلاحات و مفاهیم عرفانی با استفاده از آیات و احادیث آمده است. توفل ترجمه آلمانی این کتاب را در 1962 در لیدن منتشر کرد.

2. اصطلاحات صوفیه، بدخشی در این کتاب بعضی از مهم ترین مفاهیم عرفانی و اصطلاحات صوفیان را توضیح داده است. این رساله به تلاش ایرج افشار در مجله فرهنگ ایران زمین جلد شانزدهم به چاپ رسید.

3. توضیح اوراد فتحیه [همدانی]، که نسخه ای از آن در کتابخانه دانشگاه پنجاب لاهور و نسخه ای دیگر در کتاب دارالعلوم اسلامیه پیشاور محفوظ است.

در مجالس المؤمنین و طرائق الحقائق کتابی با عنوان احباب نیز به بدخشی نسبت داده شده است.

4104/