پیمان بریکس؛ باشگاه مالی با گرایش های سیاسی و امنیتی، آیا ایران با بریکس تحریم ها را می شکند؟ - مجله اندیشه

گروه اقتصادی خبرنگاران- عارفه چلنگر؛ بریکس را می توان یک باشگاه اقتصادی با گرایشهای سیاسی، نظامی و امنیتی دانست که با پیشرفت در رشد و توسعه اقتصادی، موجب ایجاد یکی از قطب های اصلی ساختار نظام بینالملل شدند و عملا روی جهان تک قطبی خط قرمز کشیدند. برای آنالیز امکان حضور ایران در این اتحادیه خبرنگاران با مهدی خورسند کارشناس مسائل چین و اوراسیا به مصاحبه پرداخته است که در ادامه تقدیم می گردد.

بریکس نقطه اشتراکی برای اهداف مختلف

مهدی خورسند در مورد فلسفه وجودی این گروه گفت: نام پیمان بریکس که از نام اول کشورهای برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی گرفته شده، یک پیمان اقتصادی و تجاری است که اقتصاد های نوظهور را در کنار هم قرار داده و این کشورها، با رویکردی خاص در صحنه تجارت بین الملل در حال بازیگری و کنش جهانی هستند. شاید زمانی که یک دانشمند آمریکایی در اواخر قرن بیستم به سردمداران سرمست این کشور از تک قطبی شدن عالم، هشدار داد که برزیل، روسیه، چین و هند فرایند رشد سرسام آوری را در پیش گرفته اند، همانجا با ابتکار چین، بریک تشکیل شد و سپس با پیوستن آفریقای جنوبی این پیمان گسترده تر شد.

وی ادامه داد: البته با اینکه این پیمان، ماهیت اقتصادی دارد اما اعضا انتظار اقتصاد سیاسی نیز از این پیمان دارند. هند ماهیتا دنبال کسب حق وتوی شورای امنیت است. برزیل می خواهد با عضویت در این پیمان، برای عضویت در گروه هشت راه یابد. چین در پی این است که با متنوع کردن پیمان ها و اتحادیه های مختلف در مناطق مختلف جهان، سرعت افول هژمونی آمریکا را افزایش دهد. روس ها به دنبال احیای هژمونی خود هستند و آفریقای جنوبی نیز در پی عظیمتری در آفریقا است. همه این کشورها، اهداف مختلفی را پیگیر هستند و شاید نقطه مشترک همه اعضای این پیمان، توافق بر این دیدگاه است که در کنار هم نشستن آنها، عایدی بیشتری برایشان دارد تا اینکه بخواهند در صحنه تجارت بین الملل به تنهایی عمل نمایند.

نصف اقتصاد جهان در سلطه بریکس

خورسند با تاکید بر اینکه شاید مهمترین وجه عملکرد این پیمان، لطمه و ضربه به نظم لیبرالی حاکم بر جهان باشد اضافه کرد: پیمان بریکس که به گفته اقتصاددانان کمتر از 10سال آینده نصف اقتصاد جهان را در اختیار خود دارد، اولین اقدامش، کاهش سهم دلار از تجارت دوجانبه و چند جانبه اعضای این پیمان بوده است. سهم دلاری تجارت متقابل کشورهای پیمان بریکس سال به سال در حال کاهش است و طبق آخرین مستندات منتشر شده، استفاده از دلار در تجارت گروهی اعضای بریکس، به زیر 70درصد رسیده است. نوع عملکرد این اعضا کاملا در مقابله با نظم لیبرالی صحنه تجارت بین الملل است.

وی اضافه کرد: آمریکا در سال های گذشته به دلیل سوءاستفاده از صندلی ابرقدرتی و هژمونیک خود در جهان، کوشش کرد با حربه هایی چون تزریق ایدئولوژی به وسیله اعطای وام از سوی نهادهای اقتصادی بین المللی، تحریم های فزاینده و حتی بالاتر، جنگ مستقیم، همه کشورها را به استثمار و زیر یوق خود درآورد و علاوه بر این اقدامات، دلایلی چون رشد اقتصاد این کشورها، کاهش مشروعیت نهادهای بین المللی و فقدان بازیگری کشورهای در حال توسعه در این نهادها و ادامه استفاده ابزاری آمریکا از دلار، باعث شدند که رقبای گردن کلفتی برای آمریکا ایجاد گردد.

پتانسیل ایران برای کشورهای عضو بریکس

خورسند به بیان ظرفیت های ایران برای حضور در این اتحادیه پرداخت و گفت: ایران با توجه به دارا بودن منابع سرشار معدنی و فسیلی و همچنین موقعیت منحصر بفرد ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی خود در غرب آسیا، مزایای زیادی را برای کشورهای توسعه یافته دارد. ایران چهارراه شرق به غرب و شمال به جنوب عالم است. ایران در منطقه پرآشوب غرب آسیا کالای ارزشمندی به نام امنیت را تا به امروز به صورت رایگان فراوری نموده و در اختیار جهان قرار داده است و کشورهای جهان می دانند که ایران آخرین پایگاه مقابله با افراط گرایی در این منطقه است. اقتصاد ایران در سال های گذشته آسیب های زیادی از محل تحریم های اقتصادی آمریکا دیده که البته بخش عظیمی از این آسیب ها ناشی از اتکای دولتمردان ایرانی به غرب و توافق با جهانی غرب بوده و هرگز به دنبال بدیل و داشتن تنوع هم پیمان نبودند. اقتصاد ایران ظرفیت بسیار زیادی برای مولد بودن و بازار 85میلیون نفری را دارا است که برای هر اقتصادی جذاب محسوب می گردد.

آثار سند راهبردی 25 ساله برای ایران

کارشناس مسائل چین در مورد تفاهم 25 ساله ایران و چین گفت: یکی از آثاری که توافق با هر کشوری علی الخصوص کشورهای عظیم جهان در پی دارد، متنوع سازی اتکای اقتصادی کشورها است. چین با رشد سرسام آور اقتصادی و همچنین محور بودن در بسیاری از پیمان های منطقه ای و فرا منطقه ای، ظرفیت مناسبی برای عضویت و تثبیت صندلی ایران در آن اتحاد ها را دارا است. معتقدم علاوه بر موارد ی چون سرمایه گذاری 400میلیارد دلاری چین در زیرساخت های ایران، اگر این توافق بتواند موجب عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگهای و تثبیت صندلی ایران در جهت راه جدید ابریشم گردد، دستاورد عظیمتری نصیب ایران شده است.

وی ادامه داد: البته خیلی هم نباید با خوشبینی محض به توافق ایران و چین نگریست. تا زمانیکه جزییات مورد تصویب ایران و چین درباره سند پیش نویس توافق 25ساله معین نشده نمی توان نظر قطعی درباره میزان اثرگذاری توافق با چین سخن گفت اما نظری که داده شد، درباره متنوع سازی شرکای تجاری ایران است که امری پسندیده و ضروری است. امروز قراردادهای تجارت دوجانبه در جهان جایگزین قراردادهای چند جانبه و حتی مقدم بر عضویت در سازمان تجارت جهانی شده است. کشورها در حال حرکت به سمت تعامل تجاری با ارز های ملی به وسیله پیمان پولی دوجانبه هستند. لذا در این شرایط انتظار می رود ایران نیز با دیپلماسی فعال در این راستا قدم بردارد.

حذف ایران از گزینه های عضویت در بریکس پلاس

خورسند پیرامون حذف ایران از گزینه های عضویت در بریکس پلاس اعلام کرد: نکته مهمی که باید به آن توجه کنیم این است که ایران اسلامی شرایط ویژه ای در صحنه روابط بین الملل دارد. پس از فروپاشی شوروی، طبق سند سیاست خارجی آمریکا، ایران در اولویت برخورد نهاده شد و از آن موقع بود که تهران با شدیدترین تحریم های واشنگتن روبرو شد. درست است که ما از افول قدرت امریکا در جهان می گوییم ولی هنوز این کشور صندلی برتر اقتصادی خود را به وسیله سلطه دلار و نهادهای اقتصادی بین المللی بر دیگر کشورها حفظ نموده است. آمریکایی ها با سوءاستفاده از نهادهایی چون شورای امنیت سازمان ملل و شورای حقوق بشر سازمان ملل، کوشش نموده با امنیتی سازی و غیریت سازی برای ایران، هزینه همکاری با تهران را برای دیگر کشورها بالا ببرد. از سوی دیگر، عدم تعامل فعال ایران با اعضای بریکس برای عضویت در بریکس پلاس شاید از تهدید و تحریم آمریکا موثرتر باشد. وقتی نام هایی چون مصر، مکزیک، تایلند، تاجیکستان و گینه را به عنوان اعضای بریکس پلاس می بینیم تنها و تنها یک نتیجه حاصل می گردد که تعامل فعال دولت وقت، این فرصت را از ایران گرفته است. پیشتر هم عرض شد که ما متاسفانه کوشش نکردیم بین نگاه به شرق و نگاه به غرب توازن معناداری ایجاد کنیم و این عدم توازن و نگاه به غرب، فرصت های زیادی را از ما ربوده است.